Apr-09: Kinds
Mijn tante zegt al enkele jaren tegen me dat ze Alzheimer heeft en vergeetachtig aan het worden is. Tot nu toe vond ik dat erg meevallen. Ze woont niet zo ver bij me vandaan en als ik in de buurt kom en de tijd komt uit, dan ga ik even langs om te horen hoe het gaat en andere verhalen. Denk daarbij aan een keer of 5 per jaar, dus zeker niet dagelijks.
En ik vind eigenlijk dat het best meevalt. Ze weet veel van vroeger, maar ook veel van waar we het een voorgaande keer over hebben gehad. Toch zal wel Alzheimer bij haar vastgesteld zijn en dan denk ik maar dat men dat licht/beginnend of zwaar/vergevorderd kan hebben. Ze woont op zichzelf, maar heeft een dochter die zeer vaak bij haar moeder is. De dochter werkt al zeker een jaar of 30 in de ouderenzorg en inmiddels hoort haar moeder daar ook toe.
Onlangs kwam het me weer eens uit. Een oom van moederskant in hetzelfde dorp was niet thuis en dus fietste ik even door naar m’n tante van vaderskant. Net voor haar woning sjokte ze achter de rollator. Dus liep ik naast m’n fiets de laatste 50 meter langzaam met haar mee. Ze had duidelijk een te groot rondje gemaakt. Probleem is dat je rond haar huis weinig mogelijkheden hebt op dat gebied.
Thuis aangekomen zakte ze als een plumpudding in haar fauteuil, flink verzuchtend. Ze gaf zelf ook toe dat 900 meter (dat heb ik zelf later even op Google nagemeten) net wat teveel was van het goede. Na een klein tijdje ging het redelijk en het gesprek was zeker goed. Daarbij is het zo dat ik met vrijwel iedereen makkelijk converseer en altijd onderwerpen te over heb. Ik weet dat ik vergeetachtige oudere mensen niet teveel en zeker niet te nadrukkelijk iets moet vragen. Als bij hen het antwoord dan niet te binnen wil schieten, dan gaan ze zich daar over druk maken en dat is nergens voor nodig.
Kortom vaak vertel ik wat en dan vraag ik iets terloops, waarbij ik duidelijk laat blijken dat een antwoord leuk is maar niet hoeft. Heel vaak begint mijn tante dan met ‘dat weet ik niet meer hoor’ en vervolgens komt een antwoord dat achteraf prima klopt. Ze houdt daarbij van een beetje jennen, een familietrekje waar ik ook last van heb en dus wederzijds gebeurt. Het is dan ook geen straf om bij haar langs te gaan.
Deze keer kwam haar dochter na een kwartiertje het pad opgereden, haar werk zat er op. Meestal zie ik haar niet omdat ik vaak overdag kom en zeker niet avonds.
Toen de dochter eenmaal in huis was veranderde mijn tante enorm. Ze begon zich uiterst kinderachtig te gedragen, wat ik van haar nog niet eerder gezien had. Als haar dochter iets zei, dan zei zij het geïrriteerd na. De echte oorzaak was me niet duidelijk, maar het leek op iets van jalouzie.
Een gedrag dat kinderen rond een jaar of 6 ook kunnen hebben. Dwz als ik een kind spreek waar geen ouder bij is, dan gaat het veel beter als wanneer er wel een ouder bij zit. Reden is eenvoudig. Die kinderen hoeven geen rekening met me te houden. Ik ben niet hun meester of ouder waar ze elke dag mee opgescheept zitten. Ze hebben ook de indruk dat ik hen als volwaardig behandel en zeker niet kinderachtig. Kortom ze geven leuk en serieus antwoord en mijn indruk is dat kinderen dat tegenwoordig veel vrijer en spontaner doen dan voorheen.
Maar als er dan een ouder bij komt zitten, dan merk je dat het kind (vanwege die ouder) met andere belangen rekening moet houden. En dan kan het net als bij mijn tante omslaan in bijvoorbeeld drammerig en zeurderig gedrag. En eigenlijk zag ik dat nu ook bij mijn tante gebeuren. Haar dochter had duidelijk de moederrol overgenomen.
Vroeger hadden we geen dure woorden als Alzheimer en werd er gezegd dat iemand ‘kinds’ was. Eigenlijk een prima omschrijving, die in het geval van mijn tante de lading goed dekt. En de volgende keer hoop ik haar weer alleen te treffen, want dan is er niets aan de hand.
Er viel me overigens nog iets op. Haar dochter (die 2 jaar ouder is dan ik) sprak haar moeder steevast met ‘u’ aan. Ik kan me niet meer herinneren wanneer ik dat bij m’n tante voor het laatst heb gedaan. Dat moet zeker meer dan 25 jaar terug zijn. Op mijn werk (internationaal ontwerpbureau en later regio politie) was het niet gebruikelijk en bij mijn ouders kan ik me het ook niet meer heugen. Mijn tante bleef ik dan ook gewoon met ‘je’ aanspreken, anders vind ik dat ik de dochter ook met ‘u’ moet aanspreken en dat leek me nergens voor nodig. Het gebruik van ‘u’ creëert in mijn ogen onnodig afstand en die afstand wens ik niet bij familie of vrienden. Maar de kans is groot dat mijn tante dat haar kinderen vroeger heeft geleerd. En dan vraag ik me af of die afstandelijkheid nu ongunstig is voor de verhouding met haar dochter.
Geplaatst op 2013-04-09, in Overmatig. Markeer de permalink als favoriet. 16 reacties.
185 Legpuzzels
ximaar 
Hier is het ook altijd je een jij, vroeger moest ik thuis ook u zeggen. Volgens mij schept dat afstand en geen respect…
@Sjoerd: Het was iets aanvullends dat me opviel. Nu ik er over nadenk doet haar zoon, die tegen de 60 loopt, het ook. Vroeger dacht ik als kind dat alleen ‘Roomsen’ zo formeel met hun ouders omgingen. (Onze buren waren RK en wij Gereformeerd.) Ik denk dat ik wat dat betreft al heel vroeg geen u zei tegen m’n ouders. We moesten alleen u zeggen tegen mensen die we niet kenden.
Mijn tante heeft erg veel steun aan haar dochter. Haar zoon woont met vrouw en kinderen om de hoek en die komen ook vaak langs. Toch denk ik dat mijn tante wat meer vriendschap nodig heeft nu al haar zussen en broer in NL overleden zijn. Ze heeft alleen nog een zus met man in de USA.
Ik krijg de indruk dat dochter moeder niet haar waarde laat. Net als wat jij zeg, zij de leiding (moederrol) heeft en dat je tante dat niet wil en terecht lijkt mij zo.
@Bytheway; Het is erg lastig om er een idee over te hebben, daarvoor kom ik er te weinig. Maar ik denk dat het in deze situatie en onder deze omstandigheden snel zo zal gaan. De beroepsdeformatie van de dochter zal denk ik ook meespelen. Ze werkt al jaren met mensen zoals haar moeder nu is.
Ja, wat bytheway zegt zou best wel eens kunnen kloppen. Wat betreft het u-en, dat deden wij vroeger nooit. Wij spraken onze ouders (1916 en 1920) aan met jij en jou en pa en ma. Ik vind dat ook erg formeel voor mensen die je het naast staan. Maar ik heb veel mensen ontmoet door de jaren heen, die hun ouders met u aanspraken. Nog zie ik dat in sommige gezinnen gebeuren. Het creëert een afstand die er niet moet zijn en zoals Sjoerd ook opmerkt, zeker geen respect. Mijn kinderen hebben altijd jij en jou gezegd, u is voor formele situaties, vreemden en ouderen. Mijn oma’s sprak ik wel aan met u. En nu ik erover nadenk, mijn ouders spraken hun moeders ook aan met u (hun vaders dus ook, maar die heb ik nooit gekend). Ik ben eigenlijk erg voor het You van de Engelsen. Er is nooit een probleem, de koningin, god en je ouders spreek je aan met You. Daarbij is You ook nog eens enkelvoud zowel als meervoud, dus lekker makkelijk. Eigenlijk moeten we maar helemaal Engelstalig worden.
@Margo: Best grappig dat in een land met zoveel rangen en standen het u vrijwel geheel in onbruik is geraakt. Volgens mij komt het alleen nog in oude Bijbelvertalingen voor. Voor mij mag dat ook al jaren. ‘Ju’ zoals Jaques Plafond altijd op de radio gebruikte vind ik ook best. Ik denk trouwens ook dat mijn moeder (1922) haar ouders (1900) met je en je aansprak. Bij mijn vader weet ik het niet. Mijn opa’s waren voor ons als kinderen heel erg toegankelijk en min of meer kwajongens. Die zaten vast niet op ‘u’ te wachten.
Er was trouwens weinig verschil tussen mijn oom en tante en mijn ouders qua opleiding (laag/minimaal) of bijvoorbeeld godsdienstige (trouw kerkbezoek maar niet dweperig) overtuiging. Dus waarom mijn nicht en neven wel u zeggen en wij niet bij onze ouders is dan toch wat vreemd.
leerzaam verhaal over het woord ‘kinds’, kinderen die volwassen reageren als er geen ouders in de buurt zijn, dat heb ik heel vaak meegemaakt, heel mooi hoe je dat in dit verhaal herkent.
Dat ‘u’ afstand schept deel ik niet, in Nederland misschien wel, maar in België niet en in Spanje ook niet, is daar gewoon gebruikelijk, niet meer en niet minder.
Mooi verslag en mooie observaties.
Over u en jij: ik behoor tot de gereformeerde wereld; en in mijn omgeving zeiden kinderen in de regel u tegen hun ouders.
Mijn man en ik hebben onze kinderen opgevoed met jij zeggen.
Ik heb nu twee schoonzoons, waarvan één de ouders aanspreekt met u.
Eerlijk gezegd denk ik dat het in de verhouding ouders kinderen maar voor een deel iets zegt, dat u of jij zeggen. Ik ken gezinnen waar u wordt gezegd zonder dat dat enige afstand schept.
Mijn vader vroeg ons toen hij al in de tachtig was of we wilden overgaan op jij zeggen.
Ik heb mijn schoonzoons ook gezegd om vooral jij te zeggen. De schoonzoon die zijn eigen ouders met u aanspreekt heeft daar even aan moeten wennen, maar doet dat nu wel. Ze noemen me ook bij de voornaam. Dat vind ik natuurlijker dan dat ze me ‘mama’ moeten gaan noemen.
Mijn schoonmoeder wordt vergeetachtig, en is wel bang dat ze gaat dementeren. Ik heb tot nu toe de indruk dat het om ‘normale’ ouderdomsvergeetachtigheid gaat: ze kan haar leven nog prima plannen bijvoorbeeld.
Mijn vader dementeerde op het laatst wel, dat was vasculaire dementie, wat anders verloopt dan Alzheimer.
Je manier om niet rechtstreeks van alles te vragen, dat is heel goed, heb wel vaker gehoord/gelezen dat je zo mensen meer in hun waarde laat, en minder in verwarring brengt.
@Jan: Het zal aan de regio liggen wat gebruikelijik is. En hier in Noord-Holland-Noord is men nogal van doe maar gewoon en heeft men een hekel aan rangen en standen. Toch wordt er bijvoorbeeld tijdens raadsvergaderingen wet met ‘u’ gesproken alleen gebruiken ze daar nu veel ‘je’ als men ‘men’ bedoelt.
In Duitsland is het ‘Sie’ zegen in mijn ervaring erg afgenomen. Ik (en veel Nederlanders) gebruiken ‘Sie’ omdat dat eenvoudiger vervoegt. Maar toen ik dat een jaar of 8 terug in een café deed was de middelbare persoon tegen wie ik het had daar niet opgesteld. ‘We waren hier immers niet op het werk maar met vrienden onder elkaar.’
En eigenlijk vond ik dat destijds op het politiekantoor waar ik werkte ook even wennen. Agenten op straat wensen met ‘u’ te worden aangesproken om afstand te scheppen en niet te familiar te worden. Maar op het kantoor wilde men dat onderling absoluut niet en sprak ook iedereen elkaar met de voornaam aan, tot de korpschef aan toe.
In Vlaanderen gebruikt men ‘u’ op een andere manier. Een ouder kan daar ook ‘u’ zeggen tegen een kind. In Nederland was dat nooit het geval ‘u’ moest tegen een ouder gezegd worden en een ouder tegen een kind zei immer ‘je’. Wat overigens ook hierboven bij mijn tante het geval is. En als mensen ‘je’ tegen mij zeggen, dat zeg ik snel ‘je’ terug.
Ik spreek echt niemand met U aan. En verwacht dat ook niet van anderen. Op blogs zie je het ook veel. Dat men de lezer met U aanspreekt. Het komt mij altijd een beetje eng over.
Nee, je en jou schept inderdaad veel minder afstand, en ergens ook meer vertrouwen.
@Trijntje: Dat laatste heb ik eigenlijk geleerd bij mensen die een hersen-infarct (waaronder mijn vader) hebben gehad. In hun geval kan het vaak even duren eer er een antwoord naar buiten komt. Het gaat dan veel beter als je maar 1 op 1 spreekt en je de tijd neemt en niet echt aanstuurt op antwoorden.
Je zult er ook mensen mee in hun waarde laten, maar het is ook simpelweg bevorderlijk voor een leuk gesprek. Zo kan ik met mijn tante enorm lachen over hoe mensen (waaronder mijn ouders) vroeger iets deden omdat het zo hoorde.
Ik vraag me echter af of mijn tante wel expliciet aan haar kinderen heeft gevraagd om ‘je’ in plaats van ‘u’ te gebruiken. Ik denk niet dat ze daar ooit over nagedacht heeft.
Zelf heb ik het met de kinderen van mijn jongste broer. Zij moesten mij van hun hun ouders met ‘u’ en ‘oom’ aanspreken. Nu ze rond de 15 zijn zeg ik tegen ze dat dat van mij niet echt hoeft en dat ik me er oud door ga voelen. Maar ik hou ze niet tegen als ze het van hun ouders moeten. En inmiddels spreken ze me met ‘je’ aan (wat ze volgens mij ook tegen hun ouders doen), maar nog wel met ‘oom’ . :-)
@Redstar: Daarbij heb ik ooit geleerd dat ‘U’ met een hoofdletter alleen voor God is en wij stervelingen gewoon ‘u’ met een kleine letter zijn. Iets wat lastig te combineren is met ‘I’ dat in het Engels doorgaans met een hoofdletter wordt geschreven.
In mijn blogs maar ook op een website van een vrijwilligers organisatie schrijf ik niet in de u-vorm, hooguit probeer ik het een beetje te vermijden. In sommige blogs zie ik het als een soort grap of perciflage. (Hexpress a.k.a. Dikke Pret had daar een flinke tic van: https://ximaar.wordpress.com/2005/08/31/aug31_pietlutti/ )
Toch woon je naar mijn gevoel in een soort overgangsgebied tussen het Randstedelijk Nederlands en het Vlaams. Afgelopen jaar heb ik wel een rondje gefietst van Middelburg naar Sluis, maar kan ik me daar de aanspreekvorm niet meer herinneren. Dwz aan boord van Maxima had ik een leuk gesprek met een 16-jarige scholier die naar huis ging.
Ik kom uit het overgangsgebied in West-Brabant. Wij behoorden tot de protestantse minderheid, dus U zeggen tegen de ouders was plicht in het Hoognederlands. Maar daar bestond in de spreektaal het gebruik van ge en gij. Dat kon je tegen iedereen zeggen, daar zat geen afstandscomponent bij. In het dialect bestond ‘de’ , zoals in ‘hedde’ = heb je; ik denk een verfloddering van ‘hebt ge’. En: ‘da witte nie’ of ‘da witte gij nie’= dat weet jij niet.
@Emigrant: Alsof ik een Tilburgse buurvrouw van mijn zus zie/hoor spreken. :-) Die is na 30 jaar nog steeds niet ingeburgerd in het Utrechtse. Het komt erg leuk over.
Wat leuk voor je dat je nog zulke oude familie hebt.
Interessant, boeiend, leerzaam (zoals je laat merken).
Wat ‘u’ of ‘jij’ zeggen tegen ouders betreft, dat hangt af van familie-tradities.
Het zegt totaal niets over intimiteit of afstand, niets over liefdevolle opvoeding of afwijzing.
In de ene familie is vanouds ‘u’ de gewoonte, in de andere ‘jij’.
Vergelijk het met de Duitsers die God klassiek met ‘Du’ aanspreken, terwijl Nederlanders ‘U’ zeggen.
Ik denk wel dat de ‘u’-traditie afnemende is, zoals alle klassieke egards afnemende zijn.
@Selma: Het zegt ook iets van mezelf. In de loop der jaren gebruik ik u alleen voor mensen die ik niet mag en op afstand wil houden. Denk aan Jehova’s aan de deur of een gladde verkoper.
Maar wat hier ook wel speelt is dat kinderen tot een jaar of 15 geleerd wordt om u te zeggen tegen oudere familie en onbekenden. Ergens rond die leeftijd neemt dat dan snel af en zeker als mensen boven de 30 zijn dan is dat voor de familie over. Het aantal dat boven die leeftijd familie met u aanspreekt is hier erg klein. Maar mijn nicht doet het ook moeiteloos omdat het in een verzorgingshuis waar zij werkt gebruikelijk zal zijn.